Kamu çalışanlarının ıslah faaliyeti üzerine türetilen çeşidin ıslahçı hakkı üzerinde hak sahipliği var mıdır?
Islahçı Hakkı Rehberi Ağu 04, 2024
Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan görevlilerden hangilerinin ıslahçı hakkından ne ölçüde ve nasıl yararlanacağının belirlenmesi Bakanlık’ın çıkaracağı yönetmeliğe bırakılmıştır (BitÇeşK m. 12/4). Buna istinaden kamu kurumunda çalışanların ıslahçı hakkından ne şekilde yararlanacağı, 30.04.2005 tarihli ve 25801 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Görevlilerin Islahçı Hakkından Yararlanmasına İlişkin Yönetmelik[1]” ile düzenlenmiştir.
Bu Yönetmeliğe göre kamu kurum ve kuruluşu, Bakanlıkların araştırma yetkisi verilmiş birimleri, bağlı ve ilgili kuruluşları ile üniversiteleri ifade etmektedir (KamKur Yön m. 4). Islahçı hakkından yararlanacak kişiler ise, “kamu kurum ve kuruluşlarında çeşit geliştirme çalışmalarında fiilen yer alan 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi memurlar ile aynı Kanunun 4 üncü maddesinin (B) bendine göre istihdam edilen sözleşmeli personel ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa tabi personel ile her türlü sözleşmeli personel”dir (KamKur Yön m. 6).
Bu kişilerin ıslahçı hakkından yararlanması (gelirden pay alması), çalışma şartlarına bağlı olarak değişen oranlarda olmak üzere, geliştirdikleri çeşidin korunma süresi içinde devam edecektir (KamKur Yön m. 7). Kurumlarından emekli olan, ayrılan ve resen tayin edilen personel veya bunların varislerine ıslahçı hakkı ödemesi, kurumların bu ıslah materyalinden sağladıgı gelir devam ettiği müddetçe yapılacaktır. Ancak ıslahçı hakkından sağlanan gelir, emekli olanlara ve diğer araştırma kurumlarına gidenlere %50 oranında, Bakanlık dışına gidenlere, resen tayin edilenlere ve terfi ederek bulunduğu kurum ve kuruluştan ayrılanlara ise %60 oranında azaltılarak ödenecektir (KamKur Yön m. 7).
Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların geliştirdiği çeşit üzerinde hak sahipliği kamu kurum ve kuruluşuna aittir (KamKur Yön m. 4). Hak sahibi, çeşidin üretilmesi, çoğaltılması, satışı ve ihracı yetkilerine inhisari olarak sahiptir. Hak sahibi bu yetkilerini şarta bağlayabilir ve bu yetkilerine sınırlandırma getirebilir (KamKur Yön m. 8/1). Hak sahibinin inhisari yetkilerini kullanmasında çalışanların, ıslahçı hakkından doğan gelir kaybı olduğu durumlarda, ıslahçının hak sahibi kuruluşa karşı itiraz hakkı bulunmaktadır. Çalışanlar, itirazlarını hak sahibi idareye yapmasına karşın anlaşma sağlayamazsa bağlı bulundukları bir üst makama itirazda bulunabilirler (KamKur Yön m. 8/2).
Kamu ve özel sektör işbirliğinin söz konusu olduğu ıslah projeleri ise, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında yapılan protokoller kapsamında yürütülür (KamKur Yön m. 8/2). Çeşidin geliştirilmesinde bizzat yer alan çalışanlar, hak sahibi kuruluşlardan kendi isimlerinin ıslahçı hakkı sicilinde, rüçhan belgesinde, bitki çeşitleri bülteninde veya diğer yayınlarda ıslahçı olarak gösterilmesini isteme hakkına sahiptir (KamKur Yön m. 9/2). Islahçı olarak gösterilme hakkı, devir ve ferağ edilemez (KamKur Yön m.9/3).Islahçı hakkından elde edilen gelir, döner sermayesi bulunan kurum ve kuruluşlarda döner sermayeye, döner sermayesi olmayanlarda ise kurum bütçelerine gelir kaydedilir (KamKur Yön m. 10/1). Söz konusu gelirin %50’si araştırma çalışmalarında kullanılırken, diğer %50’si çeşidi ıslah eden ve ıslahına katkısı olan çalışanlara dağıtılır. Ancak çalışanlara dağıtılacak miktar, bir ayda elde edecekleri toplam gelirin iki katını geçemeyecektir (KamKur Yön m. 10/2). Yönetmeliğin 10/2 maddesi, personele dağıtılacak tutarların dağıtım oranları ile esas ve usullerinin, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca düzeleneceğini belirtmiştir.
[1] 30/4/2005 tarihli ve 25801 sayılı Resmî Gazete.