Farklılık koşulu: Herkesçe bilinen çeşitler nedir ve herkesçe bilinen çeşitler nereden tespit edilebilir?
Islahçı Hakkı Rehberi Tem 03, 2024
Farklılık için ilk önce başvuruya konu çeşidin, başvuru veya rüçhan hakkı tarihinde herkesçe bilinen diğer çeşitlerden farklı olması gerekir (BitÇeşK m. 6/1). Herkesçe bilinen çeşitlerin, korunan çeşitler olmaları gerekmez. Yani başvurusu yapılan çeşit, herkesçe bilinen diğer çeşitler ıslahçı hakkıyla korunuyor olsalar da olmasalar da onlardan faklı olmalıdır.
Bir çeşide herhangi bir ülkede başvuru sonucunda ıslahçı hakkı verilmesi veya çeşidin katalogda yer alması halinde, çeşidin başvuru tarihinden itibaren herkesçe bilindiği kabul edilir (BitÇeşK m. 6/2). Bu hükümdeki ilk durum, bir çeşide, herhangi bir ülkede başvuru sonucunda ıslahçı hakkı verilmiş olmasıdır. Dolayısıyla herhangi bir ülkede ıslahçı hakkını haiz olan bir çeşit herkesçe bilinen bir çeşittir. İkinci durum, çeşidin katalogda yer almasıdır. Bitkiler açısından tescil sadece ıslahçı hakları kapsamında değil aynı zamanda Tohumculuk Mevzuatı kapsamında da yapılmaktadır. Türkiye’de olduğu gibi birçok ülkenin de mevzuatlarında bitki çeşitlerinin kayıt altına alınması sistemi vardır. İşte bu listelerde kayıt edilmiş olan çeşitler de herkesçe bilinen çeşitler olarak kabul edilmektedir.
Herkesçe bilinme, çeşidin kullanılmaya başlanması veya mesleki bir kuruluşun çeşitler kataloğunda yer alması veya bir referans koleksiyonuna dahil edilmesi gibi durumlara bakılarak da tespit edilebilir (BitÇeşK m. 6/3). Bu hükme göre çeşit bir yere kayıt edilmeden de kullanılmaya başlanmışsa herkesçe bilinir hale gelebilir. Örneğin çeşit, üretilmiş veya pazarlanmışsa, herkesçe tanınacaktır. Dolayısıyla, çeşidin herkesçe bilinir olması için bir yere kaydedilmiş olması gerekmemektedir. Çeşidin herkesçe bilindiği diğer delillerle de ispat edilebilir.
Kanun, herkesçe bilinmeyi sınırlayıcı bir şekilde saymamış, örneklendirmiştir. Kanunun “gibi durumlara bakılarak da” (BitÇeşK m. 6/3) ifadesinden herkesçe bilinmenin başka yollarla da ispat edilebileceği anlaşılmaktadır. Örneğin, bir çeşidi ayırt edebilecek temel özelliklerini içeren bir yayım da, herkesçe bilinmeye hizmet edebilir.