Başvuru, çeşit ismi nedeniyle reddedilir mi?

---

Bakanlık, çeşit için önerilen isimde aşağıdakilerden durumlardan birinin varlığı halinde başvuruyu re’sen reddeder (BitÇeşK m. 42).

a) Kamu Düzeni ve Genel Ahlaka Aykırılık [BitÇeşK m. 42/(a)-3]

Suç teşkil edici veya ahlaka aykırılık teşkil edecek (örn. hakaret edici, küfürlü) isimler reddedilir. Terör örgütü ismi veya andıran ilişkili isimlerin alınması da kamu düzenine aykırı görülerek reddedilir.

b) İsmin Tür, Kalite, Miktar, Amaç, Değer, Coğrafi Orijin veya Üretim Tarihini Belirten İşaretlerden İbaret Olması [BitÇeşK m. 42/1-(a)-4]

Bu ret nedeni, çeşit isminin, “sadece bitki çeşitleri ve tohumculuk sektöründe söz konusu olan tür, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi orijin veya üretim tarihini belirten işaretlerden ibaret” olmasıdır. BitÇeşK’daki bu hükmün karşılığı CPVR’de, “malların pazarlanmasında genel olarak kullanılan veya diğer kanunlar altında kullanılması serbest olması gereken diğer adlarla, aynı veya karıştırılabilir ise reddedilir” şeklindedir [CPVR m.63/3 (d)]. Hukukumuzda da sadece bitki çeşitleri ve tohumculuk sektöründe kullanılan işaretlerin kullanılması yasaklanmış olmayıp, marka olarak alınamayacak işaretler de yasaklanmıştır (BitÇeşK m. 9/2). Bu nedenle, örneğin isim sadece malların pazarlanmasında kullanılan para biriminden veya ağırlık veya ölçüyle ilgili birimlerden ibaret olamaz [SMK m. 5/1-(c)]. Yine, ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek, sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan isimleri münhasıran veya esas unsur olarak içeren isimler kullanılamaz [SMK m. 5/1-(d)]. Bunlar marka olarak alınmaya uygun olmadığı gibi, çeşit ismi olarak da alınamazlar.

c) Yanıltıcılık ve Karışıklığa Neden Olma BitÇeşK m.42/1-a-(5)]

Kanun’un 42/1-(a)-5 maddesine göre, eğer çeşit ismi, çeşidin özellikleri, değer, ve coğrafi orijini açısından veya çeşit ile ıslahçı ya da çeşit ile başvuru sahibi arasındaki irtibat bakımından yanıltıcı veya karışıklığa neden olacak nitelikteyse, tescil talebi re’sen reddedilir. Bu nedenle, isim, o çeşidin sahip olmadığı belirli özelliklere veya değere sahip olduğu; diğer bir çeşitten türetildiği veya onunla bağlantılı olduğu izlenimi bırakıyorsa, uygun değildir. Örneğin, çekirdeği olduğu halde “çekirdeksiz ARD” (üzüm), isim olarak alınamaz. Keza, aynı türün diğer çeşitleri de o özelliğe sahip olmasına karşın, sadece o çeşidin o özelliğe sahip olduğu izlenimini doğuran isim de belirtilemez.

Aynı şekilde, başvuran kişi ile çeşit ismi arasında yanıltıcı bir irtibat kurulamaz. Örneğin, tanınmış bir ticaret unvanı ile benzerlik oluşturularak, çeşidin belirli bir kalitede olduğu izlenimi bırakılamaz. Diğer bir ifadeyle, başvuranın veya ıslahçının kimliği ile ilgili yanlış bir etki oluşturulamaz. Yine isim, bitki aleminde bir cins veya türün botaniksel isminden ibaret olamaz veya onun bir kısmını içeremez; aynı ürün sektörü içerisinde bir türün genel ismini içeremez (örneğin patates ismini alamaz) veya ondan oluşamaz; diğer çeşitlerle karşılaştırmalar veya onlardan üstün olduğuna ilişkin ibareler içeremez veya bu ibarelerden oluşamaz.

d) Daha Önce Tescil Edilmiş Çeşit İsimleriyle Aynı veya Karışıklığa Yol Açacak Kadar Benzer Olma [BitÇeşK m.42/1-a-(6)]

Önerilen isim, üretimden kalkmış olan veya yaygın olarak tanınmayan çeşitler dışında, Türkiye’de veya UPOV Sözleşmesine taraf bir ülkede, aynı türe veya yakın akraba türlere ait tescil edilmiş bir çeşit isminin aynısı veya karışıklığa neden olacak kadar benzeriyse re’sen reddedilecektir. Benzer düzenlemenin yer aldığı CPVR’de, aynı veya benzer ismin bulunduğu çeşidin tescilli olması veya onun materyalinin pazarlanmış olması yeterli görülmüştür [m. 63/3-(c)]. Eğer önceki çeşit, “üretimden kalkmışsa” veya “yaygın olarak tanınmıyorsa”, o ismin aynı veya benzeri alınabilir. Bu hüküm CPVR’de, “diğer çeşit artık mevcut değilse ve onun ismi özel bir önem kazanmamışsa”, şeklinde ifade edilmiştir.

Çeşidin, artık mevcut olmaması, yani üretimden kalkması hususu ticari anlamdadır. Diğer bir ifadeyle, çeşit hala ticareti yapılmak üzere üretiliyorsa, üretimden kalkmamış demektir. Buna karşılık, ticari amaç gütmeyen üretimler, çeşidin üretimden kalkmasını engellemez. Bu nedenle bir çeşidin sadece fiziki mevcudiyetinin devam etmesi, ismin yeni bir çeşit için tekrar alınmasına engel olmaz.

Önerilen isim, üretimden kalkmış olan veya yaygın olarak tanınmayan çeşitler dışında, Türkiye’de veya UPOV Sözleşmesi’ne taraf bir ülkede, aynı türe veya yakın akraba türlere ait tescil edilmiş bir çeşit isminin aynısı veya karışıklığa neden olacak kadar benzeriyse talep re’sen reddedilir. Ret sebebinden anlaşılacağı üzere, çeşidin ismi, aynı botaniksel türe veya yakın akraba türlere ait diğer bir çeşit ismi ile aynı olamaz. Yakın akraba türlerin tespiti için UPOV Açıklayıcı Notlarındaki ve CPVO Rehberi’ndeki düzenlemelerden faydalanılabilir.

f) Markalar Mevzuatına Aykırılık 

Kanun’un 9/2 maddesi uyarınca, çeşit için önerilen ismin içinde, çeşit ile ilgili ürünler bakımından marka alınmasını markalar mevzuatı açısından engelleyecek unsurlar bulunamaz. Kanun koyucunun bu hükümle markalar için öngörülmüş olan mutlak ret nedenlerini, çeşit ismi için de öngörmeyi amaçladığı anlaşılmaktadır.

g) Aynı Çeşit İçin Daha Önce Tescil Edilen veya Kullanılan İsimden Farklı Bir İsmin Önerilmesi

Altıncı re sen ret nedeni, aynı çeşit için daha önce tescil edilen veya kullanılan isimden farklı bir ismin önerilmesidir. Buna göre, “çeşit için, Türkiye’de veya UPOV Sözleşmesine taraf bir ülkede bir isim tescil edilmiş ve kullanılmakta ise, ıslahçı hakkı başvuruları bu isimle yapılır. 42 nci madde hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla, çeşidin diğer ülkelerde kullanılan isimleri de Başvuru Siciline ve Islahçı Hakları Siciline kaydedilir” (BitÇeşK m.42/1-(a)-(1); m. 9/3). Dolayısıyla, aynı isimle yapılmayan başvurular re’sen reddedilecektir. 

UPOV m.20/5, tüm üye devletlerde aynı ismin kabul edilmesi istenmiştir. Bununla birlikte, o isim, diğer devlette tescile uygun kabul edilmiyorsa, farklı bir isim önerilecektir (UPOV m.20/5). Görüldüğü üzere, daha önce UPOV’a üye bir ülkede yapılan tescilde kullanılan isim, yine BitÇeşK uyarınca yapılacak başvurularda kullanılacaktır. Ancak, UPOV’a üye bir ülkede tescil edilen isim, BitÇeşK m.42 hükümleri gereği uygun bir isim değilse, farklı bir isim seçilebilecektir (BitÇeşK m.9/3).